Ceza muhakemesi sisteminde uzlaştırma, fail ile mağdur arasında barışçıl çözüm sağlamayı amaçlayan onarıcı bir adalet mekanizmasıdır. Ancak her suçta veya her durumda uzlaştırma yoluna gidilemez. Uzlaştırmanın uygulanabilmesi için bazı ön koşulların gerçekleşmesi gerekir.
1. Uzlaştırmada Şikâyet Şartı
Uzlaştırma kurumu kural olarak şikâyete tabi suçlar için öngörülmüştür. Ancak kanun koyucu, bazı şikâyete tabi olmayan suçlar bakımından da uzlaştırma hükümlerinin uygulanabilmesine imkân tanımıştır.
Buna rağmen, suç şikâyete tabi bir suç niteliğinde ise uzlaştırma sürecine geçilebilmesi için şikâyet hakkının kullanılmış olması gerekir.
Şikâyet süresi geçmeden veya şikâyet hakkı kullanılmadan uzlaştırma başlatılması mümkün değildir. Aksi hâlde yapılan işlem usule aykırı olur ve hukuki geçerlilik kazanmaz.
2. Yeterli Şüphe ve Uzlaştırma İlişkisi
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253/8. maddesi, uzlaştırma sürecinin başlatılabilmesi için yeterli şüphenin varlığını zorunlu kılar:
“Uzlaşma teklifinde bulunulması veya teklifin kabul edilmesi, soruşturma konusu suça ilişkin delillerin toplanmasına ve koruma tedbirlerinin uygulanmasına engel değildir.”
Bu hüküm uyarınca, soruşturma aşamasında yeterli şüphe bulunmadan uzlaştırma yapılamaz.
Cumhuriyet savcısı, ancak yeterli şüphe mevcut olduğuna kanaat getirdiğinde dosyayı uzlaştırma bürosuna gönderebilir. Eğer yeterli şüphe oluşmamışsa, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (KYOK) verilmesi gerekir.
3. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
-
Suç tipi uzlaştırma kapsamında olsa dahi, yeterli delil ve şüphe unsuru araştırılmadan dosyanın uzlaştırmaya gönderilmesi hatalı bir uygulamadır.
-
Savcı, dosyada mevcut delilleri değerlendirip suçun işlendiğine dair yeterli şüphe oluştuğuna karar verdikten sonra uzlaştırma sürecini başlatmalıdır.
-
Uzlaştırmacılar da dosyayı incelerken şüphe ve delil yeterliliği konusuna dikkat etmelidir.
Sonuç
Uzlaştırmada şikâyet şartı ve yeterli şüphe, sürecin sağlıklı ilerlemesi için temel yasal dayanaklardır.
Yeterli şüphe bulunmadan veya şikâyet şartı gerçekleşmeden uzlaştırma yapılması, hem usule aykırıdır hem de adaletin sağlanmasına engel olur.
Bu nedenle Cumhuriyet savcılarının, uzlaştırmacıların ve uygulayıcıların her aşamada hukuki titizlik göstermesi büyük önem taşır.
Uzlaştırmacı Temel Eğitimi için tıklayınız.
Uzlaştırmacı Yenileme Eğitimi için tıklayınız.