Soruşturma Evresinde Uzlaştırma Süreci
A. Genel Olarak
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)’nda uzlaştırma, ceza muhakemesi evrelerine göre ikiye ayrılarak düzenlenmiştir. CMK md. 253’te uzlaştırmaya ilişkin genel hükümler ile birlikte soruşturma evresinde uzlaştırma; CMK md. 254’te ise “Mahkeme tarafından uzlaştırma” başlığı altında kovuşturma evresinde uzlaştırma düzenlenmiştir. Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliği (CMUY)’nde ise ortak hükümlerin yanı sıra; md. 9-21 arasında soruşturma evresinde uzlaştırma, md. 22-27 arasında ise kovuşturma evresinde uzlaştırma düzenlenmiştir. CMK’da yer alan düzenlemeler çerçevesinde uzlaştırma kural olarak soruşturma evresinde uygulanması gereken bir usuldür.
B. Dosyanın Uzlaştırma Bürosuna Gönderilmesi
24.11.2016 tarih ve 6763 sayılı Kanunun 34. maddesiyle yapılan değişiklik sonrasında ise fiilin uzlaştırmaya tabi olması ve kamu davası açılması için yeterli şüphenin bulunması halinde dosyanın uzlaştırma bürosuna gönderilmesi gerekmektedir. Uygulamada kimi zaman mahkemelerin veya savcıların fiili uzlaştırma yaptıklarını belirterek dosyayı uzlaştırma bürosuna göndermeden taraflara uzlaşma teklifinde bulundukları durumlarla karşılaşılmaktadır. Böyle bir uygulama Kanuna tamamen aykırı olup yapılan teklifin hiçbir hukuki sonucu bulunmamaktadır. Zira yukarıda belirtilen şartların varlığı halinde dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir ve uzlaşma teklifi yalnızca uzlaştırmacı tarafından yapılabilir.
C. Uzlaştırmacı Görevlendirilmesi
Uzlaştırmadan sorumlu Cumhuriyet savcısı tarafından yapılan inceleme sonucunda gönderme kararına konu fiilin uzlaştırma kapsamında olduğunun ve şüpheli hakkında kamu davası açılması için yeterli şüphenin tespitine yönelik suçun sübutuna doğrudan etki edecek delillerin toplandığının anlaşılması halinde uzlaştırmacı görevlendirilir. Uzlaştırmacı görevlendirilmesi, Alternatif Çözümler Daire Başkanlığı tarafından belirlenen listeye göre ilgili Cumhuriyet savcısının onayı ile yapılır.
D. Uzlaştırma İşlemleri
CMK md. 253/4’e göre uzlaştırma bürosunun görevlendirdiği uzlaştırmacı, taraflara uzlaşma teklifinde bulunur. Uzlaşma teklifinde bulunulurken taraflar; hakları, uzlaşmanın mahiyeti, uzlaşmayı kabul etmenin ve reddetmenin hukukî sonuçları hakkında bilgilendirilirler. Uzlaşma teklifinin yapılabilmesi için taraflar hakları, uzlaştırmanın mahiyeti ve uzlaştırmayı kabul ve reddin hukuki sonuçları hakkında bilgilendirildikten sonra imzalanan uzlaşma teklif formunun imzalı bir sureti uzlaşma teklifi yapılan tarafa verilir. İmzalı bir sureti ise uzlaştırma evrakına eklenir. Uzlaşma teklif formu yalnızca uzlaşma teklifinin kabul edildiği hallerde imzalanmaz. Tarafların uzlaşma teklifini kabul etmeleri, uzlaşma teklifini reddetmeleri veya uzlaşma teklifini inceleyip üç gün içinde beyanda bulunmak için süre istemeleri halinde de uzlaşma teklif formu imzalanır. Taraflar kendilerine usulüne uygun uzlaşma teklifinde bulunulmasından itibaren üç gün içerisinde kararlarını uzlaştırmacıya bildirmelidirler. Taraf, uzlaşma teklif formunda yer alan “Kabul ediyorum.” bölümünü imzalandığında uzlaşma teklifini kabul etmiş olacaktır