Kullanım süresi sona ermiş, kullanılmaz hale gelmiş, işlevini artık yerine getirmeyen herhangi bir madde veya malzemelere ‘Atık’ denilmektedir. Atık kavramı basit bir şekilde, herhangi bir üretim veya tüketim süreci sonucunda ortaya çıkan yararlanıcısı tarafından istenmeyen katı, sıvı, gaz halindeki maddeler olarak tanımlanabilir. Atıklar genellikle çeşitli kaynaklardan gelir. Bunlar; evsel atık, endüstriyel atık, inşaat atıkları ve tehlikeli atıklar gibi farklı türlerden oluşabilmektedir. Nüfus artışı, kentleşme ve sanayileşme bir yandan üretim ve tüketim miktarının artmasına yol açarken diğer yandan ortaya çıkan atık miktarının da artmasına neden olmuştur. Teknolojik gelişmelerin etkisiyle değişmeye başlayan üretim ve tüketim süreçleri atık miktarının artmasına ve bu atıkların bileşenlerinin değişmesine yol açmıştır. Atık kavramıyla ilgili verilen tanımlar dikkate alındığında bu kavramın iki temel boyutunun olduğunu göstermektedir. İlki, bir materyalin kullanıcısı açısından birincil işlevini yitirmesidir. İkincisi ise biri için atık haline gelen bir ürün başkası için hammadde haline dönüşebilmektedir. Bu bağlamda kavramsal olarak atık, çöp olarak nitelendirilen ve sahibinin elden çıkarttığı materyallerden daha fazla bir anlama gelmektedir.
Atıklar genellikle kaynaklarına göre farklı kategorilere ayrılır. Yaygın atık çeşitlerinden bazıları:
- Evsel atık: Evlerden ve konutlardan gelen atıklardır. Yiyecek artıkları, ambalaj malzemeleri, kâğıt, cam, plastik ve diğer atıklar.
- Endüstriyel atık: Endüstriyel tesislerden kaynaklanan atıklardır. Üretim işlemleri, imalat süreçleri, ticaret ve madencilik gibi tesis bakımı sırasında çıkan atıkları içerir. Kimyasal maddeler, metal parçaları, tehlikeli maddeler ve diğer endüstriyel atıklar bulunur.
- Tıbbi atık: Hastaneler, klinikler ve diğer sağlık tesislerinden gelen atıklardır. İğneler, tıbbi ekipmanlar, enfekte malzemeler ve diğer tıbbi atıkları içerir. Bu atıklar biyolojik tehlikeler taşıdığı için özel bir yöntem ile imha edilmektedir.
- İnşaat ve yıkım atıkları: İnşaat ve yıkım faaliyetlerinden kaynaklanan atıklardır. Beton, tuğla, demir, ahşap ve diğer yapı malzemelerini içermektedir. Genellikle bina yıkımı, afet oluşumu, yol çalışması, kazı çalışmaları sonucunda ortaya çıkmaktadır.
- Tehlikeli atıklar: Sanayi tesisleri, hastaneler, evlerden kaynaklı ve toksit maddeler içerebilen, aşındırıcı, yanıcı, patlayıcı ve başka maddelerle reaksiyona girerek çevre, insan, hayvan, bitkiler üzerinde önemli etkiler bırakabilecek tehlikeli atıklardır.
- Elektronik atıklar: Eski veya kullanılmayan elektronik cihazlardan kaynaklanan atıklardır. Bilgisayarlar, cep telefonları, televizyonlar, beyaz eşyalar ve diğer elektronik ekipmanları içermektedir.
- Tarımsal atıklar: Tarımsal ve hayvansal ürün elde edilmesi ve işlenmesi sonucu ortaya çıkan yaprak, gübre, sap ve saman gibi katı atıklardan oluşmaktadır. Bahçe atıkları, bitki ve organik maddelerden kaynaklanan atıklardır.
Bu, atık çeşitlerinin genel kategorilerinden sadece birkaçıdır.